داروی فلوکستين و موارد مصرف آن
داروی نام آشنای ضدافسردگی فلوکستين که نام تجاری آن پروزاک است به شکل شربت و کپسول‌های 10 و 20 ميلی‌گرم در داروخانه‌ها موجود است. فلوکستين به خاطر کم عارضه بودن در مقايسه با ديگر داروهای متداول در درمان ضدافسردگی پرطرفدارتر می‌باشد. فلوکستين دارويی متداول در درمان افسردگی، پانيک‌اتک يا وحشت‌زدگی، اختلال پرخوری عصبی، اختلالات وسواس اجباری و سندروم پيش از قائدگی در بانوان است.
داروی فلوکستين يا پروزاک نوعی داروی کاربردی برای درمان افسردگی است که به عنوان ماده مهارکننده انتخابی برای جذب مجدد سروتونين SSRI شناخته می‌شود. داروی فلوکستين می‌تواند حالات خلق و خوی بیمار، اشتها و سطح انرژی بيمار را بهبود بخشد و به بازگشت بيمار به شرايط زندگی روزمره قبل از دوران بيماری کمک کند.
موارد مصرف داروی فلوکستين (Fluoxetine)
فلوکستين يا پروزاک يکی از داروهای معروف در زمينه درمان بيماری‌های افسردگی است و از ديگر موارد مصرف داروی فلوکستين می‌توان اختلالات وسواسی، اختلالات خوردن، وحشت‌زدگی يا پانيک‌اتک و درمان سندروم پيش از قائدگیPMS را نام برد.
- پانيک‌اتک: بيماری يا حمله پانيک هجوم ناگهانی و وحشت زياد است که باعث بروز واکنش‌های فيزيکی در بدن می‌شود. با اين همه، اين حملات معمولاً خطر جدی به حساب نمی‌آيند و علت مشخصی هم ندارند. اين حملات ترسناک بوده و فرد احساس می‌کند کنترل خود را از دست داده، دچار حمله قلبی شده و يا حتی دارد می‌ميرد که البته هيچ کدام هم اتفاق نمی‌افتد.
فلوکستين و مکانيسم عمل آن
عملکرد داروی فلوکستين (پروزاک) برای بهبود بيماری افسردگی از طريق تأثير بر عملکرد پیک‌های شيميايی ترشح شده از سلول‌های مغزی که تک به تک نورون ناميده می‌شوند است. اگر بخواهيم نورون‌ها را با ساده‌ترين تعبير شرح دهيم می‌توان گفت نورون‌ها سلول‌های عصبی‌ای هستند که پيام‌ها يا پيک‌های شيميايی را هم از دستگاه عصبی مرکزی و هم از دستگاه عصبی محيطی به نقاط مختلف بدن از طریق ارتباط با هم ديگر منتقل می‌کنند. اين کار نورون‌ها برای کنترل بدن و ديگر عملکردهای آن حائز اهميت بسياری است.
سلول‌های مغزی (نورون‌ها) سروتونين را که يکی از ترکيبات شيميايی پيام‌رسان است بین فضای بين‌سلولی يا به اصطلاح فضای سيناپسی آزاد می‌کنند تا پيک شيميايی به نورون پس سيناپسی منتقل شود و اين روند در سلول‌های مغزی پشت سر هم در تمام نورون‌های هدف تکرار می‌شود.
حال سروتونين پس از هر بار تحريک نورون پس‌سيناپسي توسط پمپ‌هايی به داخل سلول عصبی که از آن آزاد شده بازگردانده می‌شود. کاری که داروی فلوکستين در اينجا بر عهده دارد اين است که به عنوان دارو يا ماده مهارکننده اختصاصی از بازجذب سروتونين توسط اين پمپ‌ها به داخل سلول عصبی جلوگيری کند تا سروتونين همچنان در فضای بين سلولی (سيناپسی) در مغز باقی بماند و سبب تحريک بيشتر سلول‌های عصبی شود.
در بيماری‌های افسردگی، پرخوری عصبی يا بوليميا و وسواس، سطح سروتونين در فضای بین‌سلولی (سيناپسی) کاهش می‌يابد و در نتيجه پزشک متخصص اعصاب و روان با تجويز داروی فلوکستين (پروزاک) به بيمار، سعی بر اين دارد تا با تأثير دارو تعادل را بين سروتونين موجود در فضای داخل و بيرون سلول عصبی برقرار کند تا علائم بيماری برطرف شود.
استفاده از کپسول فلوکستين در درمان بوليميا
داروی فلوکستين که در درمان افسردگی استفاده می‌شود می‌تواند در درمان بيماری بوليميا که از اختلالات تغذيه‌ای است هم استفاده شود. افراد مبتلا به بيماری بوليميا هنگام غذا خوردن کنترلی بر خود ندارند و بعد غذا خوردن با روش‌های غيرسالم مانند استفراغ عمدی سعی می‌کنند کالری اضافه‌ای را که دريافت کرده‌اند از بين ببرند. نتايجی که در مطالعات علمی بدست آمده حاکی از آن است که داروی فلوکستين در جلوگيری از پرخوری و استفراغ ناشی از بيماری بوليميا مؤثر است.
آیا فلوکستين در درمان چاقی مؤثر است؟
امروزه تصور اشتباهی در جامعه ايجاد شده که گفته می‌شود داروی فلوکستين در درمان انواع چاقی مؤثر است. به دنبال اين تصور ناصحيح بسياری از افراد چاق برای کاهش وزن خود به شکل خودسرانه از فلوکستين استفاده می‌کنند. بايد به اين دست از افراد گفت که اين تصور به کلی اشتباه است و اين دارو تنها برای درمان چاقی ناشی از بيماری پرخوری عصبی (بوليميا) آن هم برای تنظيم اشتها قابل مصرف است که با نظر پزشک متخصص اعصاب و روان و يا روانپزشک باشد. مصرف خودسرانه این دارو به هيچ وجه درست نمی‌باشد.
عوارض جانبی مصرف فلوکستين
همانند ديگر داروها حين مصرف داروی فلوکستين هم ممکن است عوارض جانبی در بيمار مشاهده شود که شايع‌ترين آن‌ها عبارتند از:
- خوابآلودگی
- حالت تهوع
- اضطراب
- مشکل در خواب
- سرگيجه
- خستگی
- بيش از حد عرق کردن
- از دست دادن اشتها
- خميازه کشيدن‌های مکرر
- اسهال
اگر حين مصرف فلوکستين (پروزاک) با يکی از اين موارد ذکر شده در بالا روبرو شديد سريعاً به پزشکتان اطلاع دهيد.
در حين مصرف فلوکستين (پروزاک) ممکن است با يک سری عوارض نادر اما خطرناک که در کمتر از يک درصد از بيماران مبتلا به افسردگی ديده می‌شود مواجه شويد که در اين صورت بايد موضوع را به سرعت به پزشک معالج اطلاع دهيد.
- علائمی مانند سردرد، حواس‌پرتی شديد، مشکلات حافظه، ناتوانی در تفکر منطقی، حملات صرعی (تشنج و يا بروز حملات صرع يک اختلال فيزيولوژيک و مداوم مغز است که در اثر افزايش شارژ الکترونيکی سلول‌های مغزی شروع و معمولاً در اکثر مواقع خود به خود متوقف می‌شود) و از دست دادن تعادل (ممکن است نشانگر سطح پايين سديم در بدن باشد)
- به وجود آمدن افکار خودزنی و خودکشی
- احساس درد و فشار در قفسه سينه و تنگی‌نفس
- احساس شديد سرگيجه و غش کردن
- احساس بيش از حد و بی‌مورد شادی و هيجان‌زدگی، مشکل در ايستادن و يا نشستن ثابت در جای خود
- افزايش خونريزی در دوران قائدگی بانوان و خونريزی در ميان دو دوره از قائدگی
- استفراغ خونی و يا سرفه خونی، وجود خون غيرطبيعی در مدفوع يا ادرار (مدفوع تيره، استفراغی که شبيه تفاله قهوه باشد)
- به وجود آمدن خونريزی که نمی‌توانيد جلوی آن را بگيريد
- کاهش ميل جنسی
- کاهش وزن غيرمعمول
- تغييرات بينايی و تاری ديد
- واکنش‌های آلرژيک
اگر علائم ضربان شديد قلب، توهم، از دست دادن هماهنگی اعضای بدن سفت شدن عضلات و تب بی‌دليل را مشاهده کرديد بدون اتلاف وقت به پزشک مراجعه کنيد.
درست است که به خاطر مصرف فلوکستين (پروزاک) احتمال بروز نعوظ طولانی مدت (بيش از چهار ساعت) و يا دردناک در مردان بسيار بسيار کم است اما اگر دچار اين عارضه شديد بايد مصرف فلوکستين را قطع و زود به پزشک مراجعه کنيد تا از اثر سوء مصرف دارو جلوگيری شود.
واکنش‌های جدی آلرژيک حين مصرف فلوکستين به ندرت اتفاق می‌افتد و اما در صورت مشاهده علائم خارش و تورم در صورت،گلو و زبان خود را گم نکنيد و با حفظ آرامش از مرکز فوريت‌های پزشکی کمک بگيريد.
داروی فلوکستين ممکن است موجب افزايش غيرطبیعی ميزان سروتونين در فضای بين‌سلولی (فضای سيناپسی) سلول‌های مغزی شود و در اين حالت گفته می‌شود فرد مبتلا به سندروم سروتونين يا دچار مسموميت سروتونين شده است. در صورت استفاده از داروهای ديگر که پتانسيل آن را دارند که مقدار سروتونين را افزايش دهند امکان ابتلا به سندروم سروتونين زياد می‌شود. پس بايد ليست تمام داروهای مصرفی خود را با پزشک به اشتراک بگذاريد.
آيا بيماران مبتلا به ديابت میتوانند فلوکستين مصرف کنند؟
جواب اين سؤال به شرايط بيماری ديابت شما و تغييراتی که فلوکستين (پروزاک) روی قندخون‌تان می‌گذارد بستگی دارد و بايد توسط پزشک معالج شما مقدار و نحوه مصرف آن تعيين شود. از آنجا که فلوکستين (پروزاک) می‌تواند قند خون شما را تحت تأثير قرار دهد بايد به طور منظم قند خون خود را با دستگاه (گلوکومتر) اندازه‌گيری کرده و نتيجه را به پزشک اطلاع دهيد تا پزشک بتواند تصميم صحيحی در رابطه با مصرف فلوکستين و تغيير دوزهای مصرفی داروهای قند خون شما بگيرد.
- توجه: هنگام شروع و يا قطع مصرف داروی فلوکستين ممکن است بيمار ديابتی نياز به تنظيم مجدد دوز داروهای ديابت (رژیم غذايی و ورزش) خود داشته باشيد.
آيا استفاده از فلوکستين در دوران بارداری و شيردهی ممکن است؟
متأسفانه در رابطه با مصرف فلوکستين (پروزاک) در دوران بارداری هنوز مطالعات دقيق و کافی انجام نشده است. در آزمايشات حيوانی صورت گرفته هيچ تأثير منفی مشاهده نشده است. با اين حال مصرف داروها خصوصاً داروهای افسردگی در دوران بارداری هميشه موضوعی پربحث بوده که تصميم‌گيری در رابطه با آن به عهده پزشک (البته با در جريان گذاشتن بيمار از خطرات احتمالی که شايد وجود داشته باشد) است.
- فلوکستين به اندازه 10 تا 20 درصد می‌تواند وارد شير مادر شود و در کودک سبب اختلال خواب، استفراغ و اسهال شود.
موارد احتياط در مصرف فلوکستين چيست؟
اگر نسبت به داروی فلوکستين (پروزاک) حساسيت داريد بهتر است موضوع را به پزشک بگوييد تا دچار حساسيت و مشکلات ناخواسته ديگری نشويد. چون در اين دارو ممکن است ترکيبات حساسيت‌زا وجود داشته باشد. برای بدست آوردن اطلاعات بيشتر در مورد ترکيبات فلوکستين از پزشک داروخانه می‌توانيد در اين باره بپرسيد.
قبل از اقدام به مصرف فلوکستين سوابق پزشکی خود و خانواده را که مربوط به اختلالات ذکر شده در پايين است با پزشک معالج خود در ميان بگذاريد.
- افسردگی
- افسردگی شيدايی يا اختلال دوقطبی
- اقدام به خودکشی
- مشکلات کبدی
- ديابت
- کمبود سديم در خون که می‌تواند با مصرف قرص‌هاي ادرارآور به وجود آيد و يا تشديد شود.
- کم‌آبی بدن
- زخم معده و روده
- تشنج
- گلوکوم يا آب سياه (به گروهی از بيماری‌های چشمی گفته می‌شود که در آن عصب بينايی دچار آسيب می‌شود)
- استفاده از الکل يا نوشيدنی‌های حاوی الکل و مواد مخدری چون ماری‌جوانا
- توجه: مصرف داروی فلوکستين (پروزاک) ممکن است موجب افزايش سطح کيوتی QT در الکتروکارديوگرام قلب شود. در واقع فلوکستين می‌تواند بر ريتم قلب تأثير بگذارد. هر چند افزايش سطح کيوتی به ندرت می‌تواند باعث افزايش ضربان قلب و به هم خوردن نظم آن شود.
در صورت داشتن شرايط پزشکی خاص از جمله نارسايی‌های قلبی (ضربان قلب آهسته) و مصرف ديگر داروهای افزاينده طول کيوتی در روی نمودار می‌تواند استفاده از داروی فلوکستين (پروزاک) برایتان خطرناک باشد. پس بايد در اين شرايط موضوع را با پزشک خود و يا پزشک داروخانه در ميان بگذاريد.
سطح پايين پتاسيم خون نيز می‌تواند خطر افزايش سطح کيوتی را به دنبال داشته باشد و در صورت استفاده از داروهايی از قبيل داروهای ادرارآور اين مشکل ممکن است شديدتر شود. پس قبل از مصرف فلوکستين اين مورد را هم بايد با پزشک در ميان گذاشت.
- توجه: کسانی که بيماری ديابت يا مشکلات کبدی يا وابستگی به الکل دارند بايد در مصرف شربت داروی فلوکستين احتياط کنيد. شربت فلوکستين (پروزاک) حاوی مقداری الکل می‌باشد. بعضی از داروها مانند مترونيدازول میتوانند در حضور الکل و با ترکيب شدن با آن واکنش خطرناکی داشته باشند. پس توصيه ما به شما که از شربت فلوکستين استفاده می‌کنيد اين است که بدون مشورت گرفتن از پزشک يا داروخانه هيچ دارويی را خودسرانه استفاده نکنيد.
مصرف فلوکستين (پروزاک) در سالمندان عوارض جانبی بيشتری از جمله افزايش سطح کيوتی را می‌تواند داشته باشد.
تداخلات دارويی فلوکستين
در صورتی که بخواهيد داروی پروزاک را همزمان با داروی ديگری مصرف کنيد بايد با پزشک صحبت کنيد چون آخرين دوز مصرفی پروزاک (فلوکستين) تا چند هفته می‌تواند در بدن باقی بماند. در زير برخی از تداخلات دارويی اين داروی افسردگی آورده شده است. اما برای اطمينان کامل ار تداخلات دارويی اين دارو بدون ترديد بايد تمام داروهای مصرفی خود را به پزشک معالج و حتی پزشک داروخانه بگوييد.
- آلپرازولام و ديازپام در صورت مصرف همزمان با فلوکستين ممکن است در خون تجمع يابند که در مورد آلپرازولام باعث افزايش اثرات آن می‌شود.
- هنگام مصرف فلوکستين استفاده از آسپرين ممکن است خطر خونريزی را افزايش دهد. با اين حال تصميم تجويز همزمان اين دو دارو با پزشک است. چون ممکن است استفاده از آسپرين برای جلوگيری از حمله قلبی بيمار ضروری باشد.
- برچسب روی تمامی داروها به ويژه داروهای ضد حساسيت، ضد سرفه (ديفن‌هيدرامين) و سرماخوردگی را هنگام خريد از داروخانه بررسی کنيد و يا از پزشک داروخانه بپرسيد که آیا اين دارو حاوی ماده‌ای است که سبب خوابآلودگی شود يا خیر.
- مصرف داروی فلوکستين (پروزاک) ممکن است نتايج برخی از آزمايش‌ها مانند آزمايش اسکن مغزی را که جهت تشخيص بيماری پارکينسون انجام می‌شود تحت تأثير قرار دهد. پس برای جلوگيری از تشخيص اشتباه، پزشک و کارکنان آزمايشگاه را در جريان بذاريد.
- استفاده همزمان از فلوکستين و آستميزول ممکن است سبب افزايش مقدار آستميزول در خون شود. تجمع آستميزول در خون منجر به تغيير مهم در ريتم ضربان قلب می‌شود.
- مصرف همزمان ترامادول، تريپتوفان و سوماتريپتان با فلوکستين خطرناک است. در طی 5 هفته از قطع مصرف پروزاک ممکن است موجب بروز يک عارضه بسيار نادر اما بسيار وخيم به نام سندروم سروتونين شود.
- مصرف همزمان مکلوبمايد هم با فلوکستين توصيه نمی‌شود چون ممکن است سبب عارضه سندروم سروتونين شود. اما فاصله بين توقف درمان با مکلوبمايد و شروع درمان با فلوکستين 7 روز پيشنهاد داده می‌شود. اين درحالی است که فاصله توقف درمان با فلوکستين (پروزاک) و شروع درمان با مکلوبمايد 5 هفته است.
- ترازودون و ماپروتيلين در استفاده همزمان با فلوکستين ممکن است مقدارشان در خون دو برابر شود.
- در صورت استفاده از فلوکستين نبايد از ديگر داروهای ضدافسردگی مانند سيتالوپرام، پاروکستين، سرترالين، اس سيتالوپرام و فلووکسامين استفاده کرد. در غير اين صورت ممکن است دچار سندروم سروتونين شويد.
سخن پايانی
و در پايان می‌توان گفت همانطور که در بالا گفته شد داروی فلوکستين يا پروزاک از داروهای معروف در زمينه درمان افسردگی است که در کنار آن در درمان پرخوری عصبی، پانيک‌اتک و سندروم پيش از قائدگی PMS نیز استفاده می‌شود. درست است که اين دارو هم همانند ديگر داروهای ضدافسردگی خصوصاً مهارکننده‌های بازجذب سروتونين عوارضی را به دنبال دارد اما مطمئن باشيد که اين دارو در صورت تجويز توسط پزشک برای بيماری فعلی شما فوايدش بيش از مضراتش خواهد بود. مصرف پروزاک را به هيچ وجه خودسرانه ترک نکنيد و بيش از دوز تجويز شده هم مصرف نکنيد. فراموش نشود که اين دارو برخلاف باور عده‌ای برای درمان چاقی نيست.
مطالب اين مقاله صرفاً برای آگاهی بيشتر شما خواننده گرامی است و نبايد جايگزين مراجعه به پزشک شود.
منابع
