ایمونوتراپی (بایوتراپی) در درمان سرطان
از آن جایی که این روزها سرطان یکی از فراگیرترین بیماری‌های دنیا شناخته شده است، درمان‌های پیشرفته و بسیار جدیدی هم برای آن پیدا شده است. درمان‌هایی که نسبت به درمان‌های قبلی عوارض کمتر و اثربخشی بیشتری دارند. یکی از این درمان‌ها ایمونوتراپی یا بایوتراپی است که گاهی ایمونوآنکولوژی هم نامیده می‌شود. این نوع درمان که نوعی درمان بیولوژیکی است، با کمک به سیستم ایمنی بدن باعث می‌شود فرد بتواند با سرطان مقابله کند. در این نوع درمان با تحریک مصنوعی سیستم ایمنی بدن، توانایی طبیعی بدن برای مبارزه با بیماری افزایش یافته و شرایط بهبود بیماری بیش از پیش فراهم می‌شود.
تاریخچه کشف ایمونوتراپی
در سال 2018، ایمونولوژیست آمریکایی جیمز پی آلیسون و ایمونولوژیست ژاپنی تاسوکو هونجو به دلیل کشف روش درمانی سرطان با مهار تنظیم سیستم ایمنی منفی، جایزه نوبل فیزیولوژی یا پزشکی را دریافت کردند.
آلیسون ایمونولوژیست 70 ساله آمریكایی از سال‌ها قبل روی یك پروتئین شناخته شده مطالعه می‌كرد. عملكرد این پروتئین مانند ترمزی برای سیستم ایمنی است و می‌تواند در حمله سیستم ایمنی به سلول‌های سرطانی، تومور و درمان سرطان، راهكار تازه‌ای باشد. در واقع این دانشمند از قابلیت‌های سلول‌های T سیستم ایمنی، برای درمان استفاده كرده است. این سلول‌های محافظتی در سراسر بدن وجود دارند.
همزمان، هونجو ایمونولوژیست 76 ساله ژاپنی موفق به كشف یك پروتئین در سیستم ایمنی شد و پس از بررسی‌های دقیق دریافت كه این پروتئین نیز مانند ترمز عمل می‌كند، ولی مكانیسمی متفاوت دارد. الیسون و هونجو نشان دادند راهبردهای مختلف برای مهار ترمز سیستم ایمنی در درمان سرطان موثر است.
ایمونوتراپی چگونه سرطان را درمان می‌کند؟
سیستم ایمنی بدن به عنوان بخشی از عملکرد طبیعی خود، سلول‌های سرطانی و غیرطبیعی را شناسایی و نابود می‌کند و به احتمال زیاد، از رشد بسیاری از سرطان‌ها جلوگیری می‌نماید. سلول‌های سرطانی از یك روش پیچیده استفاده می‌كنند تا از دید سیستم ایمنی پنهان شوند و از حملات آن‌ها در امان بمانند. این راهكار سلول‌های سرطانی با استفاده از همان مكانیسم ترمز سیستم ایمنی انجام‌پذیر است. در واقع سلول‌های سرطانی که غالبا دارای آنتی‌ژن‌های تومور هستند، دارای مولکول‌هایی هستند که در سطح خود می‌توانند توسط پروتئین‌های آنتی‌بادی سیستم ایمنی بدن شناسایی شده و به آن‌ها متصل شوند.
آنتی‌ژن‌های تومور اغلب پروتئین یا سایر ماکرومولکول‌ها (به عنوان مثال کربوهیدرات‌ها) هستند. آنتی‌بادی‌های طبیعی به پاتوژن‌های خارجی متصل می‌شوند، اما آنتی‌بادی‌های ایمونوتراپی اصلاح‌شده به آنتی‌ژن‌های تومور متصل می‌شوند و سلول‌های سرطانی را برای سیستم ایمنی بدن مهار می‌کنند یا از بین می‌برند.
انواع ایمونوتراپی
ایمونوتراپی از سیستم ایمنی بدن ما برای مقابله با سرطان استفاده می‌کند. با کمک به سیستم ایمنی بدن سلول‌های سرطانی را شناسایی کرده و به آن‌ها حمله می‌کند. ایمونوتراپی انواع مختلفی دارد. برخی از انواع را درمان هدفمند یا درمان بیولوژیک نیز می‌نامند.
- آنتی‌بادی‌های مونوکلونال (MAB): این دسته از داروها با تحریک سیستم ایمنی بدن می‌توانند موجب یک پاسخ ایمنی شوند که سلول‌های سرطانی را نابود می‌سازند. نوع دیگری از آن‌ها هستند که سلول‌های سرطانی را نشانه‌گذاری می‌کنند تا یافتن آن‌ها و از بین بردنشان ساده‌تر شود.
- سیتوکین‌ها: این‌ها گروهی از پروتئین‌ها هستند که به طور طبیعی در بدن ساخته می‌شوند. آن‌ها نقش مهمی در پاسخ‌های ایمنی طبیعی بدن دارند و به تقویت سیستم ایمنی بدن نیز کمک می‌کنند. اینترفرون‌ها و اینترلوکین‌ها دو نوع اصلی از این پروتئین‌ها هستند که در درمان سرطان استفاده می‌شوند.
- واکسن‌های درمانی: برخلاف واکسن‌هایی که برای بیشتر بیماری‌ها ساخته می‌شود تا از بروز بیماری جلوگیری کند، واکسن سرطان برای افرادی است که قبلا به آن مبتلا بوده‌اند. واکسن سرطان با ارتقا پاسخ سیستم ایمنی کار می‌کند و از ابتلای دوباره به سرطان جلوگیری می‌کند.
- مهارکننده‌های چک‌پوینت ایمنی: این‌ها داروهایی هستند که پروتئین‌های مختلف ایست بازرسی را مسدود می‌کنند. با مسدود کردن، این داروها به سلول‌های ایمنی اجازه می‌دهند تا با شدت بیشتری به سرطان پاسخ دهند.
- درمان انتقال سلول‌های T: درمانی است که توانایی طبیعی سلول‌های T را برای مقابله با سرطان افزایش می‌دهد. در این روش درمانی، سلول‌های ایمنی از تومور شما گرفته می‌شوند. این روش درمانی برای برخی از کودکان مبتلا به سرطان خون و برخی از بزرگسالان مبتلا به لنفوم استفاده می‌شود.
روش‌های ایمونوتراپی
در انجام ایمونوتراپی روش‌های مختلفی را می‌توان به کار گرفت. این روش با توجه به شرایط بیمار و نوع ایمونوتراپی توسط پزشک انتخاب می‌شود و به اطلاع بیمار می‌رسد. انواع مختلف این روش‌ها عبارتند از:
- داخل وریدی: دارو به طور مستقیم به رگ تزریق می‌شود.
- دهانی: دارو به صورت قرص یا کپسول خورده می‌شود.
- موضعی: دارو به صورت کرم بر پوست مالیده می‌شود. از این روش بیشتر در سرطان پوست استفاده می‌شود.
- مثانه: دارو مستقیما به مثانه وارد می‌شود.
فواصل استفاده از بایوتراپی
فواصل استفاده از بایوتراپی و تعداد دفعات تکرار آن بستگی به موارد زیادی دارد. نوع سرطان فرد و میزان پیشرفت آن، نوع ایمونوتراپی و روش استفاده از آن و درنهایت واکنش بدن فرد بیمار به مراحل اولیه درمان، جزئی از این موارد هستند. این موارد توسط پزشک مورد بررسی قرار می‌گیرند تا تشخیص نهایی درباره این موضوع گرفته شود و آسیب کمتری به بدن بیمار وارد شود.
مزایای ایمونوتراپی
پزشک براساس دلایل بسیار زیاد و متعدد ممکن است تشخیص دهد که بهترین روش درمان برای بیمار و مقابله با سرطان ایمونوتراپی است. برخی از این دلایل را با هم مرور می‌کنیم.
- در درمان برخی از سرطان‌ها، ایمونوتراپی موثرتر عمل می‌کند و سرعت بهبود را بیشتر می‌کند. مثلا در درمان سرطان پوست در فردی که به شیمی درمانی یا پرتودرمانی پاسخی نداده است، با استفاده از ایمونوتراپی می‌توان سرعت بهبود را بیشتر کرد.
- در برخی موارد با ترکیب شدن ایمونوتراپی با درمان‌های دیگر، فرآیند عملکرد سایر درمان‌ها بسیار بهبود یافته و همراه با شیمی درمانی بسیار موثرتر از قبل عمل کرده است.
- در این نوع درمان احتمال بازگشت سرطان کمتر است؛ زیرا سیستم ایمنی بدن در فرآیند درمان به خوبی از بین بردن سلول‌های سرطانی را آموخته‌اند و مدت زمان بیشتری شما را از درگیر شدن با سرطان در امان نگه می‌دارند.
- در ایمونوتراپی یا همان بایوتراپی، فرد بیمار عوارض جانبی کمتری را تجربه می‌کند؛ زیرا در این درمان فقط سیستم ایمنی بدن مورد هدف قرار می‌گیرد و تمامی ارگان‌های بدن درگیر درمان نمی‌شوند. عوارض جانبی آن هم نسبت به دیگر روش‌های درمان ساده‌تر بوده و با اولین درمان کاهش می‌یابند.
عوارض جانبی ایمونوتراپی (بایوتراپی)
این روش هم مانند تمام روش‌های دیگر برای درمان سرطان، عوارض جانبی خود را دارد. عوارضی که قطعا نسبت به فواید آن کمتر بوده‌اند که پزشک فرد بیمار صلاح دیده است بیمار با آن‌ها روبرو شود. البته این عوارض جانبی در افراد مختلف متفاوت است و واکنش بدن افراد با یکدیگر فرق دارد. نوع این عوارض جانبی و شدت آن بستگی به سیستم ایمنی فرد قبل از شروع درمان، نوع درمان، میزان پیشرفت سرطان، نوع داروها و مواردی از این قبیل دارد. برخی از این عوارض جانبی عبارتند از: درد، تورم، قرمزی پوست، خارش، جوش و دانه دانه شدن، تب، لرز، ضعف، سرگیجه، حالت تهوع یا استفراغ، دردهای عضلانی یا مفصلی، خستگی، سردرد، مشکل تنفس، فشار خون کم یا زیاد، تورم و افزایش وزن در اثر نگه داشتن مایعات، تپش قلب، اسهال، خطر عفونت، التهاب اندام و گرفتگی سینوس.
نکات پایانی
همانطور که دیدیم بایوتراپی یکی از انواع روش‌های درمان سرطان است که سیستم ایمنی بدن را در مقابله با سرطان تقویت می‌کند و باعث می‌شود بدن راحت‌تر با این بیماری روبرو شود. در این روش مدرن و جدید، با کمک به سیستم ایمنی بدن سلول‌های سرطانی از بین می‌روند. همچنین این روش که از انواع و راه‌های مختلفی برای انجام برخوردار است، مانند تمام درمان‌هایی که برای سرطان انجام می‌شود عوارض جانبی خاص خودش را داراست. البته قطعا این عوارض برای افراد مختلف متغیر است و به سیستم ایمنی بدن و بسیاری از عوامل دیگر بستگی دارد. برای آن که به طور دقیق‌تر و کامل‌تری از این موضوعات اطلاع داشته باشید لازم است اندکی بالاتر بروید و مقاله را دوباره با دقت بیشتری مطالعه کنید.
منابع
