حقایقی در مورد افسردگی بعد از زایمان
تولد نوزاد می‌تواند باعث احساس‌های زیادی از هیجان و شادی گرفته تا ترس و اضطراب شود. همچنین می‌تواند باعث احساسی شود که هرگز انتظار آن را ندارید و آن احساس افسردگی بعد از زایمان است. بیشتر مادران بعد از تولد اولین فرزند خود، ممکن است دچار افسردگی پس از زایمان شوند. افسردگی بعد از زایمان به سه حالت زیر بروز پیدا می‌کند:
- اندوه بعد از تولد نوزاد: بیشتر مادران بعد از تولد اولین فرزند خود، اندوه بعد از تولد نوزاد را تجربه می‌کنند که باعث تغییرات خلقی، گریه، اضطراب و بی‌خوابی میشود. این حالت‌ها در 2-3 روز اول بعد از زایمان شروع شده و ممکن است تا دو هفته ادامه داشته باشد.
- افسردگی: بعضی از مادران بعد از تولد اولین فرزند خود، احساس افسردگی دارند. این احساس به افسردگی بعد از زایمان معروف است و در 5 ماهگی کودک افزایش پیدا می‌کند. این احساس یک بیماری روانی جدی است که مغز را درگیر کرده و بر سلامت جسمی مادر تأثیر می‌گذارد. افسردگی بعد از زایمان یک نقص شخصیتی یا ضعف نیست. اگر این حس را دارید، درمان به شما کمک می‌کند تا علائم خود را کنترل کنید. این نوع افسردگی بسیار اتفاق می‌افتد. کارشناسان آمار افسردگی بعد از زایمان را 20 درصد (از هر 5 زن 1 نفر) و گاهی 15 درصد (از هر 7 زن 1 نفر) گزارش کرده‌اند. پس هیچ مادری نباید از پیگیری درمان این نوع بیماری احساس شرم و خجالت داشته باشد.
- روان‌پریشی: روان‌پریشی شدیدترین نوع افسردگی بعد از زایمان است که بعد از چند هفته اتفاق می‌افتد. این احساس، یک اختلال شدید خلقی است که خیلی کم اتفاق می‌افتد. اگر سابقه اختلالات خلقی دارید، احتمال ابتلای شما به روان‌پریشی بیشتر است.
نشانه‌های اندوه بعد از تولد نوزاد
نشانه‌های اندوه بعد از تولد نوزاد فقط چند روز تا یک یا دو هفته ادامه دارد. این نشانه‌ها عبارتند از:
- تغییر خلق وخو
- اضطراب
- غمگینی
- حساس شدن
- گریه
- کاهش تمرکز
- مشکل اشتها
- مشکل خواب
نشانه‌های افسردگی بعد از زایمان
نشانه‌های افسردگی بعد از زایمان ممکن است با نشانه‌های اندوه بعد از تولد نوزاد اشتباه گرفته شود. نشانه‌های افسردگی شدیدتر و طولانی‌تر بوده و در انجام کارهای روزانه و مراقبت از نوزاد مشکل ایجاد می‌کنند. این نشانه‌ها چند هفته بعد از زایمان، در دوران بارداری و حتی یک سال بعد از تولد نوزاد ایجاد میشود. اگر افسردگی درمان نشود، ممکن است ماه‌ها یا بیشتر ادامه داشته باشد. این نشانه‌ها عبارتند از:
- تغییرات شدید خلق و خو
- گریه زیاد
- مشکل در ارتباط با نوزاد
- دوری از خانواده و دوستان
- از دست دادن اشتها
- بی‌خوابی
- خستگی زیاد
- عصبانیت شدید
- از دست دادن علاقه به انجام کارهای مورد علاقه قبلی
- ناامیدی
- ترس از مادر خوبی نبودن
- احساس بی‌ارزشی و گناه
- اضطراب شدید
- فکرهای آسیب رساندن به نوزاد و خود
- خودکشی
نشانه‌های روان‌پریشی
روان‌پریشی ممکن است باعث فکرهای آسیب زننده به زندگی فرد شود. پس لازم است هر چه سریعتر درمان شود. این نشانه‌ها عبارتند از:
- احساس گیجی
- وسواس
- توهم و هذیان‌گویی
- احساس عصبانیت و رفتارهای خشونت‌آمیز (مانند شکستن وسایل)
- اختلالات خواب
- انرژی زیاد
- پارانوئید
افسردگی بعد از زایمان در پدران
پدران هم ممکن است افسردگی بعد از زایمان را تجربه کنند. آن‌ها ممکن است احساس غم، خستگی یا اضطراب بیش از حد داشته باشند. ممکن است حتی الگوی غذا خوردن یا خوابیدنشان تغییر کند. پدرانی که سابقه افسردگی داشته و در رابطه خود با همسر یا از نظر اقتصادی مشکل دارند، بیشتر در خطر افسردگی بعد از زایمان قرار می‌گیرند. اگر علائم افسردگی را در خود دارید، حتماً با مرکز بهداشت خود تماس بگیرید. آن‌ها از درمان‌هایی مشابه درمان‌های افسردگی بعد از زایمان در مادران برای پدران استفاده می‌کنند.
عوامل مؤثر در افسردگی بعد از زایمان
افسردگی بعد از زایمان هیچ دلیل خاصی ندارد. ممکن است عوامل جسمی و عاطفی باعث به وجود آمدن آن شوند. این عوامل عبارتند از:
- تغییرات فیزیکی: بعد از زایمان، مقدار هورمونهای استروژن و پروژسترون بدن به میزان زیادی کمتر میشود. این تغییرات ممکن است به افسردگی بعد از زایمان کمک کند. هورمونهای غده تیروئید هم ممکن است کمتر شده و باعث احساس خستگی، سستی و افسردگی شوند.
- مسائل احساسی: اگر کمبود خواب داشته باشید، ممکن است فکر کنید که نمی‌توانید کارهای جزئی را انجام دهید. ممکن است احساس کنید نمی‌توانید از کودک خود مراقبت کنید. همچنین ممکن است حس کنید کنترل زندگی خود را از دست داده‌اید. حتی ممکن است بعد از زایمان فکر کنید که دیگر جذاب و زیبا نیستید. همه این فکرها باعث افسردگی شما می‌شوند. مرگ یا طلاق یکی از اعضای عزیز خانواده هم ممکن است باعث افسردگی بعد از زایمان شود.
- سبک زندگی: بعد از زایمان ممکن است سبک زندگی شما تغییر کند. این تغییرات ممکن است باعث افسردگی بعد از زایمان شوند:
- کمبود خواب
- استرس تربیت فرزند
- نداشتن وقت آزاد
- تغذیه ضعیف
- کمبود وقت برای ورزش کردن
- عوامل اجتماعی: مادران جوانی که در فقر هستند، ممکن است بیشتر احساس افسردگی داشته باشند.
- مشکلات پزشکی یا ژنتیکی: مادرانی که سابقه افسردگی در اعضای خانواده خود دارند یا در گذشته سابقه افسردگی داشته‌اند، ممکن است بعد از زایمان به افسردگی مبتلا شوند. همچنین زنانی که بعد از زایمان؛ نظم چرخه قاعدگی خود را از دست بدهند (اختلال دیسفریکPMDD)، ممکن است بعد از زایمان به افسردگی مبتلا شوند.
عواملی که خطر ابتلا به افسردگی بعد از زایمان را افزایش می‌دهند
هر مادری بعد از تولد فرزند خود، ممکن است افسردگی را تجربه کند. با این حال عواملی وجود دارد که می‌تواند خطر ابتلا به افسردگی بعد از زایمان را افزایش دهد. این عوامل عبارتند از:
- سابقه افسردگی
- بیماری دو قطبی
- افسردگی بعد از زایمان قبلی
- سابقه خانوادگی در افسردگی بعد از زایمان
- تجربه عوامل استرس‌آور در دوران بارداری
- مشکلات سلامتی کودک
- دوقلو یا چندقلو شدن فرزند
- مشکل در شیردهی
- مشکل در رابطه با همسر یا افراد دیگر
- مشکلات مالی
- بارداری ناخواسته
- عدم حمایت از سمت خانواده و همسر
- بارداری در سنین پایین (کمتر از 20 سال)
- رژیم غذایی نامناسب و خواب ناکافی
عوارض افسردگی بعد از زایمان
اگر افسردگی بعد از زایمان درمان نشود، ممکن است باعث مشکلات خانوادگی و ارتباط مادر و فرزند شود.
- مشکلات برای مادران: اگر افسردگی بعد از زایمان درمان نشود، ممکن است ماه‌ها و یا حتی بیشتر طول کشیده و یا حتی به افسردگی مزمن تبدیل شود. در صورت درمان افسردگی بعد از زایمان، خطر ابتلا به افسردگی در آینده وجود دارد.
- مشکلات برای پدران: افسردگی بعد از زایمان می‌تواند تأثیرات موجی داشته و به اطرافیان و حتی نوزاد هم فشار روانی وارد کند. وقتی مادر به افسردگی مبتلا شود، احتمال ابتلا به افسردگی در پدر هم افزایش پیدا می‌کند. امروزه پدران در خطر ابتلا به افسردگی بعد از زایمان قرار دارند حتی اگر همسر آن‌ها به افسردگی بعد از زایمان مبتلا نشده باشد.
- مشکلات برای نوزادان: کودکانی که مادرشان دچار افسردگی بعد از زایمان شده‌اند، بیشتر دچار مشکلات عاطفی و رفتاری (مانند مشکلات خواب، غذا خوردن، گریه زیاد و …) می‌شوند.
پیشگیری از افسردگی بعد از زایمان
کارهای زیادی وجود دارد که می‌توانید برای پیشگیری از افسردگی بعد از زایمان انجام دهید. بعضی از زنان با تغییر سبک زندگی خود می‌توانند با افسردگی مبارزه کنند و بعضی دیگر به مداخلات پزشکی نیاز دارند.
- اگر سابقه افسردگی بعد از زایمان دارید؛ قبل از بارداری مجدد، حتماً با پزشک خود صحبت کنید.
- مشاوره در دوران بارداری: پزشک شما را از نظر علائم افسردگی زیر نظر می‌گیرد. گاهی می‌توان افسردگی خفیف را با مشاوره یا درمان‌های دیگر در همان ابتدا درمان کرد. ممکن است در دوران بارداری برای شما داروهای ضد افسردگی تجویز شود.
- مشاوره بعد از تولد کودک: ممکن است پزشک بعد از زایمان از شما بخواهد که برای معاینه علائم افسردگی پیش او بروید. هر چقدر افسردگی بعد از زایمان زود تشخیص داده شود، درمان آن هم زودتر انجام میشود.
- روابط اجتماعی خود را با مادران دیگر افزایش دهید. از هر 5 زن، 1 نفر به افسردگی بعد از زایمان مبتلا میشود. با دانستن این موضوع متوجه می‌شوید که شما تنها فردی نیستید که این بیماری را دارد و برای درمان آن احساس شرم نمی‌کنید.
- با خانواده و دوستان خود بیشتر وقت بگذرانید. درست است که بعد از تولد نوزاد مانند قبل زمان ندارید اما سعی کنید حتماً با آن‌ها ارتباط داشته باشید.
- سبک زندگی خود را تنظیم کنید. چند راهکار برای تنظیم سبک زندگی وجود دارند که عبارتند از:
- از همسر خود بخواهید به شما کمک کند یا پرستار بچه بگیرید تا بتوانید بیشتر استراحت کرده و بخوابید.
- در مورد احساسات خود با همسر و خانواده صحبت کنید.
- با مادران دیگر صحبت کرده و از تجربیات آن‌ها استفاده کنید.
- برنامه‌ریزی کنید که به طور منظم ورزش کنید.
- در هوای آفتابی بیرون بروید و قدم بزنید.
- به تغذیه خود توجه کرده و غذای سالم بخورید.
- شکلات تلخ بخورید.
درمان افسردگی بعد از زایمان
درمان‌های زیادی برای افسردگی بعد از زایمان وجود دارند که ما بعضی از پرکابردترین آن‌ها را توضیح می‌دهیم:
- روان‌درمانی: در این نوع درمان، شما با یک درمانگر، روانشناس یا مددکار اجتماعی صحبت می‌کنید. او با راهکارهایی به شما کمک می‌کند تا افسردگی خود را درمان کنید.
- هورمون درمانی: اگر مقدار استروژن بدن شما کم باشد، ممکن است پزشک برای شما هورمون درمانی را تجویز کند. اگر به نوزاد خود شیر می‌دهید، قبل از شروع درمان حتماً با پزشک خود صحبت کنید.
- دارو: داروهای زیادی برای درمان افسردگی بعد از زایمان وجود دارد که همه آن‌ها حتماً باید توسط پزشک تجویز شده باشد. این داروها مستقیماً روی مغز تأثیر گذاشته و علائم افسردگی را تسکین می‌دهند. ممکن است به شما گفته شود که چند هفته بعد مصرف آن‌ها را شروع کنید. در دوران شیردهی می‌توانید از بعضی داروها استفاده کنید. سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA)، دارویی به نام بركسانولون را برای درمان افسردگی بعد از زایمان برای بزرگسالان تأیید کرده است. این دارو به خاطر عوارض جانبی حتماً باید توسط پزشک تجویز و فقط برای 2 روز مصرف شود.
- الکتروشوک درمانی: در موارد شدید افسردگی ممکن است از این نوع درمان استفاده شود.
- خودمراقبتی: این نوع درمان ممکن است کمی سخت باشد. شما باید خیلی ریلکس و آرام باشید. نباید بیشتر از توانتان از خودتان انتظار داشته باشید. دیگران ممکن است از نیازهای شما بی‌خبر باشند پس اگر نیازی دارید حتماً به آن‌ها بگویید. به جای گوشه‌گیری، با دیگران ارتباط داشته باشید. یک رژیم متعادل غذایی داشته باشید و هر روز ورزش کنید.
- مکمل‌های گیاهی: مکمل‌های گیاهی ممکن است جذاب باشند اما سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA) این نوع مکمل‌ها را تأیید نمی‌کند. این مکمل‌ها ممکن است با داروهایی که مصرف می‌کنید، تداخل داشته باشد و برای شما مشکلاتی را به وجود آورد.
سخن پایانی
افسردگی بعد از زایمان نوعی اختلال خلقی مرتبط با زایمان است که علاوه بر مادر، می‌تواند بر پدر هم تأثیر بگذارد. علائم افسردگی بعد از زایمان ممکن است شامل غم، گریه زیاد، انرژی کم، حساس شدن، تغییر الگوی خواب و غذا خوردن باشد. شروع افسردگی بعد از زایمان معمولاً بین یک هفته تا یک ماه بعد از زایمان است. علت دقیق آن هنوز مشخص نیست اما حدس زده میشود که ترکیبی از عوامل جسمی، عاطفی، ژنتیکی و اجتماعی می‌تواند باعث افسردگی بعد از زایمان شود. درمان افسردگی بعد از زایمان شامل مشاوره، دارو، خود مراقبتی و … است.
