روانشناس و روانپزشک چه تفاوتی با هم دارند؟

زندگی ما انسان‌ها از تجربیات مثبت و یا منفی تشکیل شده است. تجربیات مثبت می‌توانند زندگی ما را به روشی مثبت شکل دهند و تجربیات منفی می‌توانند حال ما را ناخوشایند کنند و باعث بدتر شدن سلامت روان ما شوند. بنابراین برای بهبود سلامت روان خود باید به متخصصان بهداشت روان مراجعه کنیم. بیشتر افراد در این مرحله نمی‌دانند به روانشناس مراجعه کنند یا به روانپزشک. چون تفاوت روانشناس و روانپزشک را نمی‌دانند. بعضاً ماه‌ها و حتی سال‌ها مسیر درمانشان به اشتباه پیش می‌رود و بهبودی حاصل نمی‌شود. بسیاری از مردم تفاوت بین روانشناس و روانپزشک را نمی‌دانند و این دو واژه از نظر اکثریت یکسان هستند.

اگرچه هر دو تخصص یعنی روانشناس و روانپزشک در حوزه‌‌ سلامت روان فعالیت می‌کنند، اما وظایف و شیوه‌‌ کار آن‌ها با هم متفاوت است. ابتدا تفاوت معانی دو کلمه‌‌ روانشناس و روانپزشک را بررسی می‌کنیم. روانشناس (psychologist) کلمه‌ای است که از ترکیب کلمات(psyche) یعنی (روح و روان) و (logos) یعنی (علم) گرفته شده که در حالت کلی دانستن روح است. روانپزشک (psychiatrist) از واژه‌‌  فرانسوی گرفته شده  و می‌توان گفت که به معنای پزشک روان است.

روانپزشک همانطور که از نامش پیداست، پزشک است و پس از اتمام پزشکی عمومی، وارد رشته‌‌ تخصصی روانپزشکی می‌شود و در نهایت، «متخصص روانپزشکی» یا همان «متخصص اعصاب و روان» نام می‌گیرد. روانشناس در رشته‌های علوم انسانی تحصیل کرده و شاخه‌های گوناگونی دارد که یکی از آن‌ها روانشناسی بالینی است. بنابراین برای افراد این سوال پیش می‌آید؛ آیا روانشناس یا روانپزشک گزینه‌‌ درستی برای کسانی است که نیاز به حمایت روانی دارند؟ اگر دنبال پاسخ سوال خود هستید، می‌توانید با مطالعه‌‌ این مقاله به پاسخ سوال‌های خود برسید.

روانپزشک یا متخصص اعصاب و روان کیست؟

یک پزشک متخصص که به منظور جلوگیری از بازتاب بیماری‌های روانی و عصبی که موجب ناهماهنگی در فرد می‌‌شود، تشخیص و درمان را انجام می‌دهد، روانپزشک نامیده می‌شود. روانپزشک، دانش‌آموخته‌‌ پزشکی در حوزه‌‌ بهداشت روان است که می‌تواند برای درمان، دارو تجویز کرده و در نتیجه به کنترل بیماری روانی و عصبی تا حد ممکن کمک کند. گاهی اوقات افراد ممکن است متخصص اعصاب و روان، متخصص مغز و اعصاب، روانشناس، روانپزشک و مشاور را یکسان در نظر گرفته و نتوانند مشکل روانی خود را بر طرف کنند. تخصص‌های نامبرده مشابه یکدیگر هستند، اما هر یک تخصص جداگانه‌ای هستند و بیماری‌های خاصی را نیز درمان می‌کنند. همانطور که گفته شد، روانپزشک بیشتر بر جنبه‌‌ جسمی و فیزیولوژیک بیماری‌ها تاکید دارد، برای درمان مشکلات روانی از دارو استفاده می‌کند و در صورت لزوم و در شرایط خاص بیمار را بستری می‌کند.

کدام بیماری‌ها را روانپزشک می‌تواند درمان کند؟

بیماری‌های درمان‌شده توسط روانپزشک‌‌ را می‌توان به طور عمده به عنوان اختلال دو قطبی، ترس یا هراس اجتماعی، وحشت‌زدگی، افسردگی، استرس پس از سانحه، اختلالات خواب، اختلالات خوردن، اختلال بیش‌فعالی، اختلال وسواس فکری، بی‌نظمی، اعتیاد، اسکیزو‌‌فرنی یا اختلالات روحی و اختلالات مشابه نام برد. همچنین روانپزشک می‌تواند اثرات بیماری‌های روانی بر سایر بیماری‌های جسمی مانند دیابت، فشار خون بالا و بیماری‌های قلبی را تشخیص داده و اثر دارو‌‌ها را بر بدن فرد بیمار مانند وزن، قند خون، فشار خون، خواب و غیره را کنترل کند.

چه افرادی نیاز به روانپزشک دارند؟

کسانی که با این مشکلات روانی مواجه هستند و یا در اطرافشان افرادی با مشکلات روانی زیر زندگی می‌کنند، باید به روانپزشک مراجعه کنند.

• استرس و اضطراب شدید
• نگرانی یا ترس شدید
• افکار خودکشی
• افکار آسیب رساندن به افراد دیگر
• خودآزاری عمدی
• انرژی بیش از حد
• بی‌خوابی یا پرخوابی
• خشونت، آشفتگی یا طغیان عاطفی
• افکار منفی مداوم
• مشکلات حافظه
• عجله‌‌ زیاد و دائمی، افکار ناپیوسته و پرش افکار
• مصرف زیاد و خارج از کنترل الکل یا مواد مخدر
• پرخوری عصبی
• احساس خودبزرگ‌بینی شدید
• توهم (شنیدن یا دیدن چیزی که در آنجا نیست)
• کمبود توجه
• مشکل قماربازی یا سایر رفتار‌‌های اعتیادآور
• مشکلات مربوط به داشتن تصویر بد از بدن یا زندگی شخصی
• مشکلات روانی که از کودکی شروع می‌شوند مانند: اوتیسم، ناتوانی ذهنی و اضطراب کودکان

رایج‌ترین داروهایی که روانپزشک تجویز می‌کند

• داروهای ضدافسردگی: این داروها برای درمان افسردگی، اضطراب و بعضی اوقات شرایط دیگر استفاده می‌شوند. داروهای ضدافسردگی می‌توانند به بهبودی علائمی مانند غم، ناامیدی، کمبود انرژی، مشکل تمرکز و غیره کمک کنند. داروهای ضدافسردگی اعتیادآور نیستند و وابستگی ایجاد نمی‌کنند. این دارو‌‌ها از طرف روانپزشک می‌توانند تجویز شوند.
• داروهای ضداضطراب: از داروهای ضداضطراب برای درمان اختلالات اضطرابی استفاده می‌شود. این داروها می‌توانند به کاهش اضطراب و بی‌خوابی کمک کنند. داروهای ضداضطراب برخلاف داروهای ضدافسردگی می‌توانند وابستگی ایجاد کنند، بنابراین در حالت ایده‌آل روانپزشک برای استفاده‌‌ بیمار به مدت کوتاهی تجویز می‌کند.
• داروهای تثبیت‌کننده حالت: این داروها بیشتر برای درمان اختلالات دوقطبی استفاده می‌شوند که شامل قسمت‌های متناوب شیدایی و افسردگی است.
• داروهای ضدروان‌پریشی: داروهای ضدروان‌پریشی معمولاً برای درمان اختلالات روانی مانند اسکیزو‌‌فرنی استفاده می‌شوند. پس از تجویز دارو، روانپزشک بیمار را از نظر بهبود علائم و هر گونه عوارض جانبی از نزدیک تحت نظر می‌گیرد. همچنین روانپزشک‌ می‌تواند از راه‌های دیگری که در زیر اشاره شده، برای بهبود بیمار استفاده کند.
• شوک‌درمانی: شوک‌درمانی شامل اعمال جریان الکتریکی به مغز است. از این روش درمانی معمولاً برای افسردگی‌های شدیدی استفاده می‌کنند که از راه‌های درمانی دیگری بهبودی حاصل نشده است.

نوردرمانی: شامل استفاده از نور مصنوعی برای درمان افسردگی فصلی، به ویژه در جاهایی است که نور خورشید زیادی ندارند.

علائم بیماری‌های روانی

علائم بیماری‌های روانی نسبت به نوع اختلال، شرایط و سایر عوامل می‌تواند متفاوت باشد. علائم یک بیماری روانی می‌تواند بر احساسات، افکار و رفتارهای شما تأثیر بگذارد. بعضی اوقات علائم یک اختلال در سلامت روان به عنوان مشکلات جسمی مانند درد معده، کمردرد، سردرد یا سایر دردهای غیرقابل توضیح ظاهر می‌شود. بیشتر بیماری‌های روانی به خودی خود درمان نمی‌شوند و در صورت عدم‌درمان با گذشت زمان بدتر شده و مشکلات جدی ایجاد می‌کنند.

روانشناس کیست؟

روانشناسان افرادی هستند که افکار و احساسات و رفتار‌‌های افراد را متناسب با افکارشان در رشته‌های مختلف بررسی می‌کنند. آن‌ها این معاینه‌های روان‌درمانی را بدون دارو انجام می‌دهند. همچنین روانشناسی، مطالعه‌‌ ذهن و رفتار افراد است که بر چگونگی تفکر، عملکرد و حس افراد تأثیر می‌گذارد. همانطور که گفته شد یکی از شاخه‌های روانشناسی که بیشتر بر درمان افراد تأکید دارد، روانشناسی بالینی است. هدف یک متخصص روانشناسی بالینی،  قادر ساختن فرد به کشف روش‌های منفی تفکر‌ است که بر زندگی او تأثیر می‌گذارد.

روانشناس در چه موارد‌‌ی می‌تواند به ما کمک کند؟

• بلوغ و دوران نوجوانی: همانطور که می‌دانید بلوغ و دوران نوجوانی دوران حساسی هستند که به دلیل تغییراتی که ایجاد می‌شوند مشکلاتی پیش می‌آید. با کسب اطلاعات درست و کامل در مورد این دوران می‌توانیم احتمال بروز مشکلات را کاهش دهیم. بهترین راه برای کسب این اطلاعات و سازگاری با این دوران مراجعه به روانشناس است که می‌تواند کمک بزرگی کند.
• شکست در روابط صمیمانه: به طور کلی در زندگی، در هر زمینه‌ای می‌توانیم دچار شکست شویم. از جمله‌‌ این شکست‌ها، شکست در روابط صمیمانه و به اصطلاح شکست عشقی است که حساسیت بیشتر‌‌ی دارد. ما برای پیدا کردن خود و بازسازی دوباره‌‌ زندگی نیاز به کمک داریم و مراجعه به روانشناس می‌تواند کارساز باشد.
• انتخاب همسر: افرادی که آمادگی لازم برای ازدواج دارند برای انتخاب همسر می‌توانند از مشاوران و روانشناسان کمک بگیرند. نکته‌‌ مهمی که بد نیست بدانید شرکت کردن در کارگاه‌های انتخاب همسر است که توسط برخی متخصصان روانشناسی برگزار می‌شود. در این کارگاه‌ها شما می‌توانید با معیار‌‌ها‌‌ی درست آشنا شوید و این معیارها در انتخاب همسر می‌توانند به شما کمک کنند تا انتخاب درستی داشته باشید.
• آغاز زندگی مشترک: آغاز زندگی مشترک و بروز تغییرات آنچنانی در زندگی، یکی از موقعیت‌های دشواری است که هر فرد در این زمینه باید اطلاعات کافی داشته باشد. آشنایی زنان با دنیای مردان و همچنین آشنایی مردان با دنیای زنان، از موضوعات مهمی است که همسران جوان باید اطلاعات لازم را در مورد آن کسب کنند. همانطور که می‌دانیم و می‌بینیم، درصد زیادی از اختلافات زناشویی به خاطر ناآشنایی همسران با ویژگی‌های جنس مقابل و آشنا نبودن با مهارت‌های مورد نیاز در زندگی مشترک است. برای داشتن یک زندگی مشترک خوب می‌توانید به روانشناس مراجعه کرده و انتخاب درست داشته باشید.
• بچه‌دار شدن و فرزندپروری: بچه‌دار شدن و تربیت فرزند می‌تواند سختی‌های زیادی داشته باشد. در برخی رابطه‌ها بعد از بچه‌دار شدن، رابطه‌‌ همسران دچار نوساناتی می‌شود. آشنایی نداشتن با مدیریت مسائل پیش‌آمده در رابطه و آگاهی نداشتن از مهارت‌های فرزندپروری، می‌تواند تجربه‌‌ شیرین بچه‌دار شدن را به تجربه‌ای استرس‌زا و ناراحت‌کننده تبدیل کند. توصیه‌ای که می‌شود این است که قبل از بچه‌دار شدن حتماً سری به روانشناس بزنید.
• انتخاب رشته‌‌ تحصیلی و شغل: مشاوره‌های شغلی می‌توانند آشنایی با استعداد‌‌ها و توانمندی‌های فردی را در اختیار شخص بگذارند. البته اولین قدم می‌تواند در انتخاب شغل، انتخاب رشته‌‌ تحصیلی در دبیرستان و سپس دانشگاه باشد. با توجه به افزایش رشته‌ها، بهره گرفتن از دانش روانشناسان می‌تواند کمک کند تا انتخاب بهتری داشته باشید.
• به سوگ نشستن برای نزدیکان: از دست دادن نزدیکان و تجربه‌‌ داغ آن‌ها، یکی دیگر از موقعیت‌های سخت زندگی است. استفاده از تجربه‌‌ روانشناسان می‌تواند کمک کند تا بهتر از این مرحله عبور کرده و عوارض کمتری را تجربه کنید. البته غمگین شدن به صورتی بسیار شدید، به خودی خود از نظر روانشناسی مشکل تلقی نمی‌شود بلکه برای نمونه، طولانی شدن دوره‌‌ سوگ و تغییر باورها می‌توانند نشان‌دهنده‌‌ لزوم مشاوره با روانشناس باشد.
• تغییرات میانسالی: افراد در این دوره‌‌ سنی تصور می‌کنند دیگر در این سنین باید خودشان از عهده تمامی کارها برآمده و از دیگران به ویژه جوان‌تر‌‌ها کمک نگیرند. بهتر است به این نکته توجه کرده و با مشاوره از تغییرات این سنین آگاه شده و از مشکلات احتمالی پیشگیری کنند.
• ازدواج فرزندان: مراجعه‌‌ جوانان در زمان انتخاب همسر به روانشناس امر پذیرفته شده‌ای است، اما به نظر می‌رسد برای تکمیل کار و شروع زندگی مشترک لازم است والدین همسران جوان نیز در زمان ازدواج آن‌ها از روانشناس مشاوره بگیرند. آمار شکایت از دخالت خانواده‌ها در زندگی همسران نشان‌دهنده‌‌ این نیاز است. همانطور که می‌دانید یکی از دلایل مهم طلاق در این روزها، دخالت خانواده‌ها عنوان می‌شود و چه بهتر که خانواده‌ها برای پیشگیری، از خدمات تخصصی روانشناسی بهره بگیرند.
• طلاق: طلاق برای هر فردی یک موقعیت دشوار است که سبب پایان یافتن زندگی مشترک دو فرد می‌شود. اگر رابطه‌‌ مشترک محصولی داشته باشد، باید زن و مرد به خاطر فرزندشان همدیگر را ببینند تا فرزندشان از نظر روحی و روانی آسیب نبیند. بنابراین باید با یک روانشناس مشورت کرده و از خدمات آن استفاده کنند تا فرزندشان صدمه‌ای از طلاق والدین نبیند.

سخن پایانی

روانپزشک و روانشناس دو نوع تخصص متفاوت در سلامت روان هستند. این دو نوع تخصص شباهت‌های زیادی دارند، اما در زمینه‌ مراقبت‌های بهداشتی نقش‌های مختلفی ایفا می‌کنند. روانپزشک و روانشناس هر دو بیماری‌های مختلف روانی را درمان می‌کنند. به هر حال هدف هر دو یعنی، هم روانشناس و هم روانپزشک کمک به مراجعان برای بهبود روان آن‌ها است و روش هر یک برای درمان بیمار مختلف است. روانپزشک عمدتاً برای درمان از دارو استفاده می‌کند، اما روانشناس از روان‌درمانی برای دستیابی به این هدف استفاده می‌کند.

منابع

www.google.com

www.klimik.org.tr