اشعه؛ درد یا درمان
بدن شما در طول زندگی بارها به دلایل گوناگون در معرض اشعه و امواج قرار می‌گیرد. گرفتن یک عکس رادیولوژی از یک عضو آسیب دیده، امواج تلفن همراه و یک حمام آفتاب همه و همه در عین کارایی ممکن است به شیوه‌ای کاملاً احتمالی خطرساز باشند. امواج تلفن همراه که تکلیفشان روشن است و در گروه شاید سرطان‌زا قرار می‌گیرند و از ریسک کمتری نسبت به اشعه و مواد پرتوزا برخوردار هستند.
اما همین اشعه و تابش پرتوزا از سوی دیگر در خط اول تشخیص و مبارزه با سرطان قرار گرفته‌اند. در مورد رابطه تابش پرتوزا و سرطان شاید بتوان گفت، از همان جا که رسد درد همان جاست درمان، البته با یک تفاوت که اینجا منابع درد متفاوت، احتمالی و نامرئی و منابع درمان مشترک، احتمالی و باز هم نامرئی. برویم تا بهتر منظور را بفهمیم.
اثرگذاری تابش بر بدن
بدن ما یک سازه هوشمند، دقیق و پیچیده است، هر چه یک سیستم از پیچیدگی بیشتری برخوردار باشد در مقابله با تابش و مواد پرتوزا از مقاومت کمتری برخودار است. فرض کنید میزان تابشی که ممکن است شما را به یک اختلال ژنتیکی یا یک سندروم خونی مبتلا کند تأثیر زیادی بر روی یک مگس یا سوسک نخواهد داشت. اما واقعاٌ یک انسان در طول حیات خود به چه میزان در معرض تابش مواد پرتوزا، اشعه‌هایی مانند ایکس و گاما قرار می‌گیرد؟
اگر از من پرسیده شود، می‌گویم از این که الان مبتلا به کرونا باشیم و ندانیم احتمال آن خیلی کمتر است. ممکن است شما هرگز یک منبع پرتوزای مصنوعی را از نزدیک ندیده باشید، هیچگاه به هیچ مرکز رادیولوژی نرفته باشید، هرگز برای ساعت‌ها از تلفن همراه خود استفاده نکرده باشید ولی در حال مبارزه با بیماری سرطان باشید و در اولین گام برای شروع درمان است که باید اشعه دریافت کنید. بنابراین سرطان به عنوان یک بیماری مفهومی احتمالی دارد و عوامل گوناگونی از قبیل عادت‌های غذایی، ژنتیک، مصرف دخانیات، اضافه وزن، ناراحتی‌های عصبی و استرس و ده‌ها پارامتر دیگر آن را کنترل می‌کند، اما مشخص و واضح است که براساس رفتار تابش در بدن، چنانچه بدن ما برای مدت به نسبت طولانی در برابر امواج و تابش مواد پرتوزا بدون حفاظ مناسب قرار بگیرد و یا در فاصله زمانی کوتاهی میزان زیادی تابش دریافت کند این اتفاق منجر به ابتلا به سرطان و ایجاد توده در بدن شده و در مواردی بسته به میزان پیشرفت بیماری منجر به مرگ می‌شود.
به همین خاطر است که سازمان بهداشت جهانی و حفاظت در برابر اشعه حد مجاز دوز سالانه افراد را تعیین می‌کند. این حد دوز نشان می‌دهد که هر فرد در سال نباید بیش از این میزان دوز را دریافت کند. در تمامی مراکز پزشکی که از چشمه‌های پرتوزا برای تصویربرداری، موارد تشخیص یا درمان استفاده می‌شود باید تمامی نکات حفاظت در برابر اشعه رعایت شود و بیمار به میزان مجازی دوز دریافت کند. البته در موارد درمانی مثل پرتودرمانی بحث متفاوت خواهد بود و توده سرطانی تحت تابش پرتوزا قرار می‌گیرد تا نابود شود.
مراقبت در برابر تابش
بیایید خیال خودمان را راحت کنیم:
- هرگز نباید خود را دانسته و نداسته در معرض اشعه ایکس و گاما و سایر مواد پرتوزا قرار دهیم.
- در گرفتن تصاویر رادیولوژی مثل خوردن بی‌رویه دارو اسراف نکنیم.
- به تابلوهای هشدار چه در نقاط صنعتی و چه در مراکز درمانی دقت کنیم.
- در مورد تابش و تأثیرات آن مطالعه کنیم و در مورد این مسئله کمی از خیال‌بافی فاصله بگیریم و دقیق‌تر به آن نگاه کنیم.
و اما در آخر
یکی از اساسی‌ترین اصول استفاده و بهره‌گیری از اشعه و مواد پرتوزا زمانی است که سود آن‌ها بسیار بسیار بیشتر از ضرر آن‌ها باشد. اگر این مقاله را با تلفن همراه می‌خوانید همین الان در دام بی‌رحم‌ترین احتمال قرار دارید. عوامل ابتلا به سرطان در طول یکدیگر قرار ندارند همگی در کنار هم فعالیت می‌کنند و سهم خود را دارند، اشعه و منابع پرتوزا بخشی از این مجموعه هستند. اگر تمامی موارد را مرور می‌کردیم به وضوح روشن می‌شد که مدیریت این مجموعه کار آسانی نیست.
