مراحل پیشرفت سرطان
مرحلهبندی سرطان یکی از اولین مواردی است که بعد از تشخیص سرطان اتفاق می‌افتد. مرحلهبندی به شما و پزشک‌تان یک نمای کلی می‌دهد و برای تعیین بهترین گزینه‌های درمان سرطان کمک میکند. بعد از تشخیص سرطان، پزشک آزمایش‌‌هایی (انواع تست خون و تصویربرداری) را جهت مرحلهبندی سرطان انجام داده و شدت و میزان انتشار سرطان به بافت‌های اطراف و دیگر اعضای بدن را بررسی میکند. با ما همراه باشید تا بگوییم چرا مرحلهبندی مهم است و درباره انواع آن بیشتر صحبت کنیم.
۳ دلیل که چرا باید بدانیم سرطان در چه مرحلهای است
این که بدانید سرطان چند مرحله دارد، شما در چه مرحلهای هستید و چقدر در بدن منتشر شده به سه دلیل زیر مهم است:
درمان: دانستن این موضوع، به پزشک کمک میکند که بهترین روش درمان را برای شما انتخاب کند. مثلاً وقتی سرطان در مراحل اولیه است، جراحی برای سرطان می‌تواند مؤثر باشد، در حالی که برای درمان سرطان در مرحله پیشرفته، معمولاً شیمی درمانی جواب می‌دهد.
دورنما: با اطلاع از مرحله پیشرفت سرطان می‌توانید مدت زمان احتمالی دوره بهبودی‌تان را پیش بینی کنید.
تحقیق: معمولاً بیشتر بیمارستان‌ها و مراکز درمانی با مرکز داده‌های ملی همکاری می‌کنند و از روش‌های مورد استفاده در درمان سرطان و کارآمدی آن‌ها، آمار و ارقامی ثبت می‌کنند. پزشکان می‌توانند با مراجعه به این آمار، نتایج درمانی نمونه‌های مشابه با مرحله سرطان شما را مطالعه کرده و مؤثرترین و کارآمدترین شیوه درمان را برای‌تان انتخاب کنند.
انواع مرحلهبندی پیشرفت سرطان
تعیین مراحل پیشرفت سرطان فقط محدود به یک روش نیست. چندین روش متفاوت برای درجه‌بندی و مرحلهبندی سرطان‌های مختلف وجود دارد که در ادامه دو روش رایج آن را می‌گوییم.
مرحلهبندی بیشتر سرطان‌ها (بجز سرطان خون، سیستم لنفاوی و مغز) می‌تواند به دو روش سیستم مرحلهبندی TNM و سیستم عددی انجام شود که پزشک با استفاده از این سیستمها، اطلاعاتی در مورد میزان پیشرفت سرطان به دست می‌آورد.
سیستم مرحلهبندی :TNM در این سیستم، فاکتورهای تومور (Tumor)، گره یا غده (Node) و میزان گسترش یا فراپخش (Metastasis) سلول‌های سرطانی اندازه گیری می‌شوند و به آن‌ها عددی را نسبت می‌دهند. فاکتورهایی که اندازه دقیقی ندارند، با علامت X نشان داده می‌شوند.
تومور(T): میزان بزرگی تومور و گسترش آن به بافت‌های مجاور را با اعداد ۰ تا ۴ نشان می‌دهند. T۰ به معنای این است که هیچ تومور قابل اندازه‌‌گیری مشاهده نشده و T۴ (تومور درجه ۴) نشان دهنده وجود یک تومور بزرگ است.
- گره یا غده (N): فاکتور N، نشان دهنده میزان درگیری غدد لنفاوی با سرطان بوده و اعداد آن بین ۰ تا ۳ است. N۰ نشانگر این است که غدد لنفاوی درگیر سرطان نشده‌اند و اعداد بزرگتر میزان و شدت درگیری این غدد با سرطان را تعیین می‌کنند.
- گسترش یا فراپخش ( M ): این فاکتور دارای دو عدد ۰ و ۱ است. اگر سرطان به دیگر اعضای بدن سرایت کرده و پخش شده باشد، پزشک عدد ۱ را در نظر می‌گیرد و چنان چه انتشار نیافته باشد، عدد ۰ را قرار می‌دهد.
مثال: مرحلهبندی سرطان فردی از طریق این سیستم انجام شده و به صورت T۲N۱M۰ گزارش شده است. یعنی این که شخص تومور بزرگی ندارد (T۲)، اگرچه سلول‌های سرطانی در غدد لنفاوی انتشار یافته‌اند ( N۱ )، ولی اعضای دیگر بدن را درگیر نکرده ( M۰ ) است.
سیستم مرحلهبندی عددی: عموماً سرطان از لحاظ اندازه تومور و میزان انتشار به ۴ مرحله تقسیم میشود که مرحله ۴ پیشرفته‌ترین و جدی‌ترین مرحله است. اما سرطان‌هایی که با تومور مرتبط هستند، دارای ۵ مرحله هستند.
- مرحله ۰: به این معنی است که سلول‌های غیرطبیعی در قسمتی از بدن وجود داشته و احتمال سرطانی شدن در آینده را دارند، اما هنوز سرطانی نشده‌اند. تعداد این سلول‌های سرطانی برای تشکیل تومور خیلی کم است. بنابراین در این مرحله تومور وجود ندارد.
- مرحله ۱: سرطان به صورت جزئی و تنها در یک بخش از بدن شروع شده و در همان جا متمرکز است. به این مرحله، سرطان در مرحله اولیه (Early Stage) هم می‌گویند.
- مرحله ۲: نشان می‌دهد که تومور رشد کرده و اندازه آن از مرحله ۱ بزرگتر است، اما هنوز در بافت‌های مجاور منتشر نشده است. گاهی بسته به نوع سرطان ممکن است غدد لنفاوی اطراف تومور، درگیر سلول‌های سرطانی شده باشند.
- مرحله ۳: سرطان در این مرحله رشد بیشتری نسبت به مرحله ۲ داشته و سلول‌های سرطانی هم بافت‌های مجاور و هم غدد لنفاوی را درگیر خود کرده‌اند.
- مرحله ۴: این مرحله، سرطان پیشرفته یا پخش شده (Metastasized) هم نامیده میشود و به این معنی است که سرطان در دیگر قسمت‌های بدن منتشر شده است.
عوامل دیگر در مرحلهبندی سرطان چیست؟
بررسی ظاهر سلول‌ها می‌تواند به پزشک در تشخیص نوع رفتار و عملکرد سرطان و مرحلهبندی دقیق‌تر آن کمک کند. همچنین نقش مهمی در انتخاب مناسب‌ترین روش‌ها برای درمان سرطان دارد.
سیستم درجه‌بندی: پزشک سلول‌های سرطانی را زیر میکروسکوپ قرار داده و با سلول‌های طبیعی، مقایسه میکند. سپس براساس ظاهر، آن‌ها را از ۱ تا ۳ درجه‌بندی میکند.
درجه پایین به این معنی است که سلول‌ها نرمال به نظر می‌رسند و درجه بالا یعنی این که سلول‌ها ظاهری غیرطبیعی دارند. سلول‌ها با درجه پایین خیلی آرام‌تر از سلول‌ها با درجه بالا رشد کرده و منتشر می‌شوند. در بعضی از سیستمها اگر درجه توسط پزشک قابل ارزیابی نبوده و میزان آن مشخص نباشد با X نشان داده میشود. زمانی که پزشک تمامی این اطلاعات را داشته باشد و اعداد متناسب با TNM را هم به دست آورد، می‌تواند به طور قطعی مرحله پیشرفت سرطان را تعیین کند.
مراحل سرطان تغییر نمی‌کنند
سرطان در همان مرحلهبندی که در زمان تشخیص بوده است، باقی می‌ماند و شرایط بعد از تشخیص و روند پیشرفت بیماری تغییری در آن ایجاد نمی‌‌کند. برای مثال، اگر برای شما سرطان ریه در مرحله ۲ تشخیص داده شده است، سرطان ریه در مرحله ۲ نامیده میشود؛ هرچند ممکن است که بعد از این تشخیص سلول‌های سرطانی در دیگر بخش‌های بدن منتشر شوند، بیماری رو به بهبودی برود یا بعد از مدتی شاهد بازگشت مجدد سرطان باشید.
سخن پایانی
هرچند دانستن مرحله سرطان به درمان خیلی کمک میکند، ولی تنها عاملی نیست که برای تصمیم‌گیری در مورد بهترین روش‌ها استفاده شود. بعضی اوقات، سرطان‌های دارای مراحل مختلف ممکن است به یک شیوه یا سرطان‌های دارای یک مرحله به روش‌های مختلف درمان شوند. عوامل بسیاری بهترین گزینه‌های درمانی را برای هر فرد تعیین می‌کنند، چون وضعیت هر شخص متفاوت است.
